Hướng dẫn hạ phèn trong ao tôm là một trong những chủ đề được bà con rất quan tâm. Không nghi ngờ gì khi nói rằng vấn đề nhiễm phèn trong ao nuôi đã trở nên phổ biến đối với cộng đồng người nuôi trồng thủy sản.

Sự xuất hiện của phèn trong môi trường nuôi tôm không chỉ gây ra những tác động tiêu cực đáng kể đối với hiệu suất và sản lượng, mà còn làm cho nhiều người gặp khó khăn khi không biết cách xử lý phèn một cách hiệu quả và triệt để.

Để giải quyết vấn đề này, việc hiểu biết sâu hơn về mức độ ô nhiễm phèn trong ao cũng như các phương pháp hạ phèn là điều cực kỳ cần thiết. Trong bài viết dưới đây, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá thêm về các kỹ thuật hạ phèn trong môi trường nuôi tôm một cách chi tiết.

1. Tại sao ao tôm bị nhiễm phèn

Có rất nhiều nguyên nhân làm cho ao tôm bị nhiễm phèn, có thể kể đến các nguyên nhân chính như nguồn nước và đất khu vực làm ao nuôi đã bị nhiễm phèn từ trước, do cách quản lý ao nuôi không hợp lý, hoặc do các yếu tố môi trường khác.

Đất nhiễm phèn tiềm tàng là nguyên nhân chính dẫn đến hiện tượng phèn trong ao nuôi tôm. Đất phèn tiềm tàng chứa hàm lượng cao các hợp chất sunfat, pyrit (FeS₂). Khi gặp điều kiện yếm khí, vi sinh vật khử sulfat hoạt động mạnh, giải phóng lưu huỳnh (S) kết hợp với Fe tạo thành FeS₂ (phèn sắt) hoặc kết hợp với Al, H₂S,… tạo thành các loại phèn khác.

Không những thế mưa nhiều làm rửa trôi phèn từ bờ ao xuống, tăng lượng phèn trong ao. Nguồn nước cấp có hàm lượng phèn cao cũng là nguyên nhân chủ yếu làm cho ao tôm bị nhiễm phèn. Sử dụng nguồn nước bị nhiễm phèn để cấp cho ao nuôi là nguyên nhân trực tiếp khiến ao bị phèn.

Ngoài ra, việc bón phân hữu cơ quá mức, đặc biệt là phân chuồng chưa hoai mục, sẽ làm tăng lượng chất hữu cơ trong ao, dẫn đến thiếu oxy và tạo điều kiện cho vi sinh vật khử sulfat hoạt động mạnh, sinh ra phèn.

Bên cạnh đó, việc sử dụng các loại hóa chất như như vôi, BKC,… không đúng cách, không theo hướng dẫn kỹ thuật có thể làm thay đổi pH, tạo điều kiện cho phèn phát triển. Việc không thay nước định kỳ, không siphon đáy ao, không xử lý chất thải,… dẫn đến tích tụ chất hữu cơ, độc tố, cũng làm gia tăng phèn trong ao.

2. Ao nuôi tôm bị ảnh hưởng như thế nào khi bị nhiễm phèn

Ao tôm bị nhiễm phèn sẻ gây ra rất nhiều hệ lụy. Ao tôm bị nhiễm phèn có thể gây ra các vấn đề sau:

Ảnh hưởng đến môi trường ao nuôi:

Giảm pH: Phèn làm giảm độ pH trong ao, tạo môi trường axit, ảnh hưởng đến sự phát triển của các vi sinh vật có lợi, tảo, và các sinh vật khác trong ao.
Giảm oxy: Phèn làm giảm lượng oxy trong nước, ảnh hưởng đến quá trình hô hấp của tôm.
Tăng độc tố: Phèn làm tăng hàm lượng các kim loại nặng như Fe, Al, Mn,… trong nước, gây độc cho tôm.

Ảnh hưởng đến sức khỏe tôm:

Gây bệnh: Tôm bị nhiễm phèn dễ mắc các bệnh như bệnh đốm trắng, bệnh gan tụy, bệnh hoại tử cơ,…
Chậm lớn: Phèn ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất của tôm, làm tôm chậm lớn.
Tôm yếu, dễ chết: Tôm bị nhiễm phèn thường yếu ớt, dễ chết do sức đề kháng kém.

Ảnh hưởng đến năng suất nuôi tôm:

Giảm năng suất: Tôm bị nhiễm phèn thường có tỷ lệ sống thấp, năng suất thu hoạch thấp.
Chất lượng tôm kém: Tôm bị nhiễm phèn thường có chất lượng kém, giá thành thấp.

Tôm nuôi trong ao có hàm lượng phèn cao. Ảnh: Thế Quyền – Tép Bạc

Nói chung, những khó khăn gặp phải khi ao nuôi có phèn là:

Phèn sẽ tác động xấu đến môi trường nước cũng như đến tôm trong ao nuôi, đất phèn thường đi đôi với pH thấp, lượng canxi, Mg cũng rất ít làm mất cân bằng áp suất thẩm thấu giữa tôm và môi trường nước.
Làm tôm khó lột vỏ nên ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình tạo vỏ của loài giáp xác như tôm. Tạo nên hiện tượng tôm bị mềm vỏ hoặc tôm bị lột vỏ không hoàn toàn, bị “bệnh vảnh mang” dính vỏ ở tôm nhỏ làm cho tỉ lệ sống của tôm không cao.
Đất phèn tạo ra môi trường acid ngăn cản quá trình hoạt hóa của các enzyme trong cơ thể, làm tôm chậm lớn. Nước phèn làm giảm khả năng gắn kết giữa ôxy và hợp chất Hb (Hemoglobin) trong máu, quá trình hô hấp tăng cao làm cho tôm mất nhiều năng lượng hơn từ đó giảm khả năng sinh trưởng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất nuôi.
Hợp chất phèn lơ lửng trong nước sẽ bám vào mang, cản trở quá trình hô hấp của tôm, đặc biệt khi tôm còn nhỏ.
Giảm độ kiềm và pH ao nuôi, phá hủy nguồn thức ăn tự nhiên và tạo màng nhớt do Fe3+ hòa tan vào nước tạo thành ván màu cam, vi khuẩn ưu sắt phát triển tạo màng dầu.
Ngoài ra ao nuôi bị nhiễm phèn còn làm cho tảo chậm phát triển, “nước ao trong”, từ đó rất khó gây màu nước ao nuôi tôm. Thông thường ao nuôi bị nhiễm phèn màu nước sẽ thay đổi thường xuyên do sự biến động của tảo.

3. Biểu hiện của ao nuôi tôm bị nhiễm phèn

Một trong những biểu hiện rõ ràng nhất của ao nuôi tôm bị nhiễm phèn là màu nước trong ao trở nên đục và có màu nâu. Điều này xuất phát từ sự kết tụ của các hợp chất phèn trong nước, tạo ra sự trở nên không trong suốt của môi trường nước. Màu nâu này không chỉ làm cho ao nuôi trở nên không hấp dẫn mà còn là dấu hiệu rõ ràng cho sự gặp vấn đề trong quá trình quản lý chất lượng nước.

Không chỉ có màu nước bị ảnh hưởng, mà còn có mùi khó chịu phát ra từ ao nuôi. Mùi này thường là một dạng hôi đặc trưng của phèn và các chất hữu cơ phân hủy, tạo ra một môi trường không thể chịu đựng được cho sự sống của tôm. Mùi khó chịu này không chỉ gây ra sự không thoải mái cho tôm mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe của người làm việc xung quanh ao nuôi.

Ngoài ra, sự nhiễm phèn còn đi kèm với việc tăng độ pH của nước. Điều này có thể làm thay đổi môi trường nước, gây ra stress cho tôm và làm suy giảm khả năng sinh trưởng của chúng. Độ pH cao cũng là điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của các loại vi khuẩn gây bệnh, làm tăng nguy cơ xuất hiện các bệnh trên tôm.

Ngoài các dấu hiệu trực tiếp như màu nước và mùi khó chịu, sự nhiễm phèn còn ảnh hưởng đến hiệu suất hoạt động của hệ thống lọc trong ao nuôi. Các hợp chất phèn có thể làm tắc nghẽn các bộ lọc, làm giảm hiệu suất lọc nước và tăng lượng chất hữu cơ trong ao. Điều này có thể làm tăng nguy cơ xuất hiện các vấn đề về sức khỏe của tôm và làm giảm hiệu suất sản xuất.

Trong tự nhiên, sự nhiễm phèn thường đi kèm với sự suy giảm sức khỏe của hệ sinh thái ao nuôi. Tôm trong ao bị nhiễm phèn có thể thể hiện các dấu hiệu stress như chậm phát triển, suy giảm sức đề kháng và tăng nguy cơ bị nhiễm bệnh. Điều này có thể dẫn đến mất mát lớn về kinh tế và làm giảm uy tín của người nuôi trong cộng đồng.

4. Hướng dẫn hạ phèn trong ao tôm hiệu quả nhanh chóng

4.1. Kiểm tra nguồn nước có bị nhiễm phèn hay không

Trước khi cấp nước vào ao,người nuôi cần kiểm tra kỹ lưỡng nguồn nước để nhận biết được tình trạng nhiễm phèn, từ đó có những phương pháp xử lý ổn thỏa. Có một số cách đơn giản để kiểm tra xem nguồn nước có bị nhiễm phèn hay không. Dưới đây là một số phương pháp phổ biến:

Sử dụng nhựa chuối: Đây là một phương pháp đơn giản và hiệu quả. Bạn chỉ cần đặt một ít mũ nhựa chuối nhỏ vào nước và chờ khoảng 5 phút. Nếu nước chuyển sang màu đậm đen, đó là dấu hiệu nước có thể bị nhiễm phèn.
Sử dụng bộ test phèn: Có sẵn các bộ test phèn thương mại trên thị trường. Bạn có thể sử dụng chúng để kiểm tra mức độ phèn trong nước. Hãy làm theo hướng dẫn của nhà sản xuất để đảm bảo kết quả chính xác.
Dùng nước trà: Phương pháp này cũng khá đơn giản. Bạn chỉ cần lấy một nửa ly trà khô, sau đó đổ nước cần kiểm tra vào ly và lắc nhẹ. Nếu nước chuyển sang màu tím đen, đó là dấu hiệu của nhiễm phèn sắt nặng.
Kiểm tra bằng mắt: Trong một số trường hợp, bạn có thể nhận biết được nhiễm phèn bằng mắt trần. Nước nhiễm phèn thường có màu vàng hoặc nâu đục, và có thể có mùi khai hôi.

Bộ test Sera chuyên kiểm tra phèn trong ao nuôi tôm cho kết quả rất chính xác nhưng chi phí lại tương đối cao

4.2. Hạ phèn trong ao tôm

Trước khi cấp nước vào ao, việc cải tạo ao là một phần không thể thiếu trong quá trình chuẩn bị cho vụ nuôi mới. Ở giai đoạn này, nên thực hiện các biện pháp để tăng cường sự sạch sẽ và hiệu quả của môi trường nuôi tôm.

Một trong những phương pháp phổ biến là sử dụng vôi bột (CaO) để rắc xuống đáy ao và các bờ ao. Vôi bột không chỉ có tác dụng khử trùng mà còn giúp hạ phèn trong ao, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của tôm.

Rải vôi lót ao trước khi cấp nước để hạ phèn trong ao tôm

Đồng thời, quá trình phơi ao cũng cần được thực hiện một cách cẩn thận và tuân thủ đúng quy định. Việc phơi ao quá lâu có thể dẫn đến việc xuất hiện nhiều vết nứt trên đáy ao và các bờ ao. Những vết nứt này có thể tạo điều kiện cho sự oxy hóa của Pyrite (FeS₂), khiến cho khi cấp nước vào ao, các chất này sẽ tạo thành phèn đỏ khó xử lý.

Nếu có điều kiện về mặt tài chính, việc sử dụng bạt để lót đáy ao là một biện pháp hiệu quả để ngăn chặn xì phèn và giảm công đoạn xử lý phèn trong quá trình nuôi tôm. Bạt sẽ tạo ra một lớp chắn chắn giữa đáy ao và nước, ngăn chặn sự tiếp xúc trực tiếp giữa đất và nước, từ đó giảm thiểu khả năng hình thành phèn trong ao.

ve-sinh-bat-lot-doi-voi-ao-bat

Lót bạt hồ tôm để tránh ao tôm bị nhiễm phèn

Trong quá trình nuôi tôm, mưa bất ngờ có thể gây ra sự ô nhiễm nước bằng phèn, là một vấn đề phổ biến mà các nhà nông trại thường phải đối mặt. Phèn là một trong những yếu tố có thể gây ra nhiều vấn đề trong môi trường ao nuôi tôm. Nó có thể làm giảm chất lượng nước, ảnh hưởng đến sức khỏe của tôm, và làm giảm hiệu suất sản xuất.

Mặc dù vôi là một trong những biện pháp truyền thống để xử lý phèn, nhưng việc lạm dụng vôi có thể tạo ra thạch cao, làm cho môi trường ao nuôi trở nên nặng nề và không thích hợp cho sự phát triển của tôm. Do đó, việc tìm kiếm các phương pháp xử lý phèn hiệu quả và thân thiện với môi trường là rất quan trọng.

Một trong những phương pháp phổ biến và được ưa chuộng hiện nay là sử dụng vi sinh. Các vi sinh vật có thể tồn tại và hoạt động trong môi trường nước có chứa phèn. Chúng có khả năng oxy hóa phèn sắt và nhôm, giúp chuyển hóa chúng thành các hợp chất tan trong nước. Quá trình này diễn ra nhanh chóng và hiệu quả, giúp loại bỏ phèn khỏi môi trường ao nuôi một cách hiệu quả.

Một số chế phẩm vi sinh hiện nay có vai trò khử phèn chứa một số loại vi khuẩn trong đó có Bacillus spp, Thiobacillus spp. , Rhodopseudomonas… có vai trò loại bỏ pyrite (FeS2) dư thừa trong ao nuôi trồng thuỷ sản.

Vi sinh khử phèn Thiobacillus

Ngoài ra, vi sinh còn có khả năng phân hủy các chất hữu cơ dư thừa như thức ăn, xác tảo, phân, tạo ra một môi trường sống lành mạnh cho tôm. Bằng cách này, không chỉ giảm được sự ô nhiễm nước mà còn giúp cải thiện chất lượng nước và tăng cường sức khỏe của tôm.

Ưu điểm của phương pháp sử dụng vi sinh là tích hợp, thân thiện với môi trường và mang lại hiệu quả cao. Nó không chỉ giúp giải quyết vấn đề ô nhiễm nước một cách hiệu quả mà còn bảo vệ môi trường và tạo ra một môi trường sống lành mạnh cho tôm phát triển.

Tóm lại, việc sử dụng vi sinh để xử lý phèn trong ao nuôi tôm là một giải pháp tiên tiến và bền vững, đem lại nhiều lợi ích cho người nuôi và môi trường. Đây là một phương pháp mà các nhà nông trại có thể cân nhắc áp dụng để giữ cho môi trường ao nuôi tôm luôn trong điều kiện tốt nhất.

Thông tin chi tiết vui lòng liên hệ:

Hotline/Zalo: 0328 336 586 | Email: labvn.net@gmail.com

LabVN - Chuyên vật tư, dịch vụ và vi sinh thủy sản